De beginsituatie van een tiener- of jongerengroep kan heel verschillend zijn.

• Soms geldt dat het voor jongeren een ver-van-m’n-bed onderwerp is. Ze kennen geen enkele homo persoonlijk, zeker niet binnen de kerk. Dat zegt iets voor de anonieme homo die ondertussen deel uitmaakt van hun groep: hij of zij voelt zich niet echt veilig en probeert vóór alles anoniem te blijven. Met een catecheseles of jeugdwerkprogramma zend je dan het signaal uit dat je wel degelijk beseft dat er ook ‘onder ons’ homo’s zijn. Het is zowel voor de anonieme homo als voor zijn of haar omgeving een waardevolle investering.
• Voor andere groepen is het onderwerp meer vanzelfsprekend. Ze beseffen heel goed dat er in hun kerk homo’s (moeten) zijn en ze willen daarover leren. Wat betekent het voor een christen-jongere om te ontdekken dat hij homo is? Hoeveel mensen zijn eigenlijk homo? Hoe moeten we als jongeren omgaan met homoseksualiteit, of beter: met jongeren die het betreft?
• Het kan ook zijn dat u in uw catechese- of jongerengroep veel vooroordelen over homoseksualiteit en over homo’s tegenkomt. Het woord ‘homo’ is vooral een scheldwoord, of het wordt gebruikt in zogenaamde grapjes. Het enige dat uw tieners of jongeren over het onderwerp weten, komt uit de media, bijvoorbeeld Journaalbeelden over de Canal Parade in Amsterdam. ‘Homo’s, dat zijn mensen die zich aanstellen.’ De anonieme homo in de groep hoort het aan en zegt maar niks…

In een catecheseles of jeugdwerkprogramma van Hart van Homo’s ligt het accent op bewustwording, respect en basisinformatie over het onderwerp (in de vorm van een kleine homo-quiz). Het is een voortdurend gesprek met de tieners en jongeren. Aan het einde komen een paar bijbelse lijnen aan de orde, waarbij tieners en jongeren zelf aan het denken worden gezet over hun houding ten opzichte van het onderwerp. De visie van Hart van Homo’s komt impliciet aan de orde, zonder jongeren uit te sluiten die er anders over denken.

Neem contact op met Herman van Wijngaarden om één en ander door te spreken (herman@hartvanhomos.nl)

U kunt Hart van Homo’s uitnodigen voor een avondvullend programma over verschillende onderwerpen, bijvoorbeeld: ‘Wat zegt de Bijbel over homoseksualiteit?’, ‘Hoe ga je als ouders om met het homo-zijn van je kind?’ Er zijn drie verschillende sprekers beschikbaar. Ook voor jeugdverenigingen, catechesegroepen of tienerclubs kan Hart van Homo’s een programma verzorgen. Kijk hier voor de mogelijkheden.

Hoe kun je homoseksuele jongeren nabij zijn in hun zoektocht naar antwoorden op vragen waar ze mee zitten, vooral ook in relatie tot het geloof? De praktijk leert dat het goed en belangrijk is om hierover na te denken. Over de pastorale kant van het onderwerp verzorgt Hart van Homo’s daarom

• trainingen voor
• kerkenraden
• jeugdleiders
• medewerkers pastoraat

Neem hiervoor contact op met Herman van Wijngaarden, schrijver van het boek Om het hart van homo’s – pastoraat aan homoseksuele jongeren.

Regelmatig gebeurt het dat kerkenraden willen nadenken over homoseksualiteit, maar eigenlijk niet weten waar ze moeten beginnen. Of ze hebben al wel een begin gemaakt, maar willen verder nadenken over bepaalde vragen waar ze op gestuit zijn. Ook daarvoor is Hart van Homo’s beschikbaar. Neem contact op met Herman van Wijngaarden.

Een avond kost in principe € 300,- plus reiskosten.

Alleen al dáárom is het aan te raden om homoseksualiteit ook in het jeugdwerk aan de orde te stellen.

Het doel is heel eenvoudig: het onderwerp bespreekbaar maken. Laat zien dat het evangelie ook voor homoseksuele jongeren ‘goede boodschap’ is. Een paar richtlijnen daarbij:

1. 1. Kies voor een pastorale insteek, niet een morele – Homoseksualiteit is al té veel vooral een onderwerp van discussie geweest. Daarbij ging het vaak meer over standpunten dan over mensen. Jongeren met homoseksuele gevoelens worden zo gereduceerd tot personen over wie je een mening moet hebben. Dat verhindert het zicht op wat deze jongeren werkelijk nodig hebben. Laten we niet denken dat het genoeg is wanneer je hen een duidelijk moreel standpunt kunt voorhouden…
   2. Richt je vooral op de omgeving van de homoseksuele jongeren (dus niet op de homoseksuele jongere zelf) – Een belangrijk doel is dat er een omgeving ontstaat waarbinnen een eventuele homoseksuele jongere zich veilig voelt. Probeer dus vooral begrip te creëren voor zo’n jongere en laat iets van de spanning voelen waarvoor hij of zij zich geplaatst voelt. Inleefwerkvormen zijn daarvoor erg geschikt, bijvoorbeeld: waar denk je dat een homoseksuele jongere zich vooral zorgen over zal maken?
   3. Probeer bij te dragen aan een positievere beeldvorming rond homoseksualiteit – In de kerk is er teveel de neiging (geweest) om vooral de problematische kant van homoseksualiteit te belichten. Gevolg daarvan is dat het onderwerp bedreigend is geworden – niet alleen voor de homoseksuele jongeren, maar voor álle jongeren. Dat verhindert een evenwichtige visie op homoseksualiteit. Een gemeente die uitgaat van de visie dat de Bijbel geen ruimte laat voor een homoseksuele relatie, moet er daarom vooral ook op wijzen dat er méér te zeggen valt over homo’s en homoseksualiteit.
   4. Doel is vooral: gesprek laten ontstaan – Het doel hoeft niet te zijn: duidelijkheid creëren. Laat merken dat het onderwerp bespreekbaar is. Dat betekent niet dat je de indruk moet wekken dat een standpunt niet belangrijk is, maar wel dat je daar met een open Bijbel over wilt en kunt praten. Kies dus vooral werkvormen die bijdragen aan een goed gesprek.

Maar welke plaats heeft het standpunt van de gemeente dan in zo’n programma? Moet je dat dan maar achterwege laten? Nee, maar ga er wel zorgvuldig mee om.

• Probeer het standpunt niet te ‘bewijzen’. De meeste jongeren weten waarschijnlijk wel ‘wat de Bijbel erover zegt’. Voor hen is het vooral de vraag: wat betekent dat voor onze houding ten opzichte van homo’s, en hoe kun je daar als homoseksuele jongere mee omgaan?
• Als je er toch iets over wilt zeggen, wijs dan vooral op de lijn die met Genesis 2:21-25 wordt ingezet en in de hele Bijbel volgehouden: als de Bijbel negatief is over de homoseksuele relatie, is het steeds omdat God seksualiteit bedoeld heeft voor de unieke relatie tussen één man en één vrouw. Ga niet te diep in op teksten als Leviticus 18:22 of Romeinen 1. Als je dat wél doet, moet je het namelijk serieus doen en dat wordt al gauw te ingewikkeld. Bovendien geeft het een focus op de negatieve (of problematische) kant van homoseksualiteit, namelijk de homoseksuele relatie. Het besef dat daarmee niet alle homoseksuele gevoelens ‘fout’ zijn, wordt dan onderbelicht.
• Geef ruimte aan andere meningen – Je mag best laten merken dat de Bijbel volgens jou de homoseksuele relatie afkeurt. Maar geef toch ook ruimte aan de zoektocht van jongeren die deze mening (nog) niet delen. We moeten ook niet de indruk wekken dat met het juiste standpunt over homoseksualiteit het christen-zijn staat of valt. Beslissend zijn onze relatie met God en onze gehoorzaamheid aan de Schrift. Als mensen op die basis over dit onderwerp willen nadenken, moeten we dat respecteren, ook als ze tot een ander standpunt komen.
• Zorg dat je zelf een evenwichtige visie hebt – Je hoeft niet alle vragen over homoseksualiteit te kunnen beantwoorden. Wel is belangrijk dat je denkt vanuit een kader dat ruimte geeft aan de homoseksuele jongeren. Die ruimte is op z’n minst dat hij er mag zijn mét zijn of haar homoseksuele gevoelens. Benoem zijn gevoelens dus niet als (per definitie) zondig, maar als gevoelens waarmee hij op een verantwoorde manier moet (en kan) omgaan.

De jeugdorganisatie HGJB heeft verschillende programma’s die geschikt zijn om het onderwerp homoseksualiteit in het jeugdwerk (of de catechese) te bespreken.

Kijk op methode.hgjb.nl. 

Herman van Wijngaarden

Ik kom ze regelmatig tegen: gemeenten, zowel ‘links’ als ‘rechts’, die in hun midden nauwelijks of geen homo’s kennen. De oorzaak daarvan is in het algemeen dat er over het onderwerp gewoon niet gesproken wordt. Dat ervaren de homoseksuele gemeenteleden als ‘onveilig’. Er wordt gedaan alsof het onderwerp niet bestaat; alsof zijzelf niet bestaan, of nog erger: alsof zij niet mogen bestaan. Veel homo’s voegen de daad bij de stilte en vertrekken uit de gemeente.

Voor een aantal gemeenten is de oplossing heel simpel. Ze moeten gewoon harder roepen dat homoseksualiteit voor hen geen enkel probleem is. Voor andere gemeenten ligt het ingewikkelder. Zij lezen de Bijbel – volgens mij terecht – zo dat het voor hen onmogelijk is om te zeggen dat er helemaal niks aan de hand is. Wie het onderwijs van Jezus en de apostelen over (homo)seksualiteit serieus neemt, moet op z’n minst erkennen dat het niet vanzelfsprekend is dat een christen-homo een seksuele relatie aangaat. 

Iemand wees me erop dat dit in mijn boek Om het hart van homo’s – over pastoraat aan homoseksuele jongeren onderbelicht is gebleven. Jongeren die de ontdekking doen dat ze homo zijn, moeten zich niet hoeven afvragen of ze daarover in hun gemeente kunnen praten. Met andere woorden: het moet in het DNA van de gemeente zitten dat homo’s gezien worden. We hebben het dan over de homo-opvoeding van de gemeente.

• Wij gebruiken ‘homo’ niet als scheldwoord – Een gymnastiek-docent op een christelijke school bekende: ‘Ik hoor regelmatig dat ze elkaar uitschelden voor “homo”. En eerlijk gezegd heb ik daar nog nooit wat van gezegd.’ Dat mag op een christelijke school of in een christelijke gemeente dus niet zo zijn. Onderdeel van een christelijke opvoeding moet zijn dat we zo niet over homo’s praten, ook niet op de kinder- of tienerclub. Reken maar dat een anonieme homo-tiener het opmerkt: ‘Deze tienerleider staat toe dat “homo” als scheldwoord gebruikt wordt.’ Dat maakt de kans dat hij deze leider ooit in vertrouwen zal nemen alleen maar kleiner.
• Wij respecteren en waarderen homoseksuele mensen – Ik voeg daar direct aan toe: niet ondanks hun homo-zijn, maar inclusief hun homo-zijn. Misschien zijn we teveel geneigd om homoseksualiteit louter als probleem te benaderen. We hebben het er dan ook alleen over als er wat mee aan de hand is. Daarmee onderkennen we onvoldoende dat je juist als homo een heel mooi mens kunt zijn. Zonder te ontkennen dat homoseksualiteit gebrokenheid is, mogen we erkennen dat homo’s op hun eigen manier begaafde mensen zijn. Als ik ernaar vraag, weten mensen dat altijd te benoemen: homo’s zijn bovengemiddeld sociaal, creatief en zorgzaam.
• Bij ons is het onderwerp bespreekbaar – We hoeven er niet bang voor te zijn om het onderwerp te bespreken. Stel het vooral ook aan de orde in het tiener- en jongerenwerk. Bij de HGJB zijn voor € 7,50 heel goede programma’s daarvoor beschikbaar (voor tienerwerk: ‘Je zult maar homo zijn…’ en voor jongerenwerk ‘Als homo achter Jezus aan’). Zonder voor te schrijven wat de conclusie moet zijn, worden jongeren daarin uitgedaagd om rond dit onderwerp zowel Gods barmhartigheid als Zijn heiligheid serieus te nemen. Of nog een idee: hang één of meer posters van de stichting Hart van homo’s op.
• Natuurlijk bidden wij voor homo’s – Ik zeg dit met de nodige voorzichtigheid, want het komt er hierbij wel op aan hoe dat gedaan wordt. Zet de homo’s niet bij voorbaat in het rijtje zieken, gehandicapten en alleenstaanden – alsof ze zielig zijn. Een formulering als ‘we bidden voor jongeren die een weg zoeken met hun homoseksualiteit’ klinkt beter dan ‘we bidden voor jongeren die worstelen met hun andere geaardheid’. Noem het onderwerp bij naam en laat aan de jongeren zelf over of ze het een ‘worsteling’ vinden.
• Wij zullen een homo nooit afwijzen – Ik snap het wanneer ouders er moeite mee hebben als hun zoon of dochter een homoseksuele relatie aangaat. Maar het moet tot het onderwijs van de gemeente behoren ‘dat wij onze homoseksuele kinderen altijd zullen liefhebben en ontvangen, ook als ze wegen gaan die wij liever anders zouden zien’. Dat moeten onze kinderen al weten vóórdat ze eventueel tot de ontdekking komen dat ze homo zijn. ‘Natúúrlijk zullen mijn ouders altijd van me blijven houden.’
• We willen altijd in gesprek blijven – Ik denk dat het nodig is dat een gemeente kleur bekent rond het onderwerp homoseksualiteit. ‘Beleid’ is een te groot woord, maar bepaalde principes mogen duidelijk zijn. Een gemeente zou bijvoorbeeld minimaal dit kunnen zeggen: 1. ‘Wij geloven dat God seksualiteit bedoeld heeft voor een relatie tussen een man en een vrouw’, en 2. ‘We willen dat onze homoseksuele broeders en zusters zich in onze gemeente thuisvoelen.’ In het spanningsveld tussen deze twee principes zou ik niet teveel willen vastleggen. Laat ruimte voor het gesprek. Daarin mag wederzijds respect gevraagd worden, juist ook als het ergens gaat wringen.

Herman van Wijngaarden
07-11-2019

Dit artikel is ook geplaatst op CIP.nl.

Uit onze ervaringen met gemeenten die zoekende zijn ten aanzien van het onderwerp homoseksualiteit, maken we op dat het erg belangrijk is hoe het proces van bezinning wordt aangepakt. Sommige ‘acties’ pakken goed uit en sommige zijn op z’n minst niet handig. Hieronder destilleren we uit onze ervaringen daarom een aantal aandachtspunten waar ‘zoekende gemeentes’ misschien hun voordeel mee kunnen doen. Let op: we zeggen niet dat je het nooit op ‘manier x’ moet doen, of altijd op ‘manier y’ – iedere situatie is tenslotte anders. Maar wees je er in ieder geval van bewust wát je doet en waarom!

De start van de bezinning in zoekende gemeentes is soms niet handig. We noemen daarvan drie voorbeelden:

• Beginnen met het raadplegen van de gemeente – Natuurlijk moet de gemeente betrokken worden bij het bezinningsproces, maar daarmee beginnen, is vergelijkbaar met het referendum over de Associatieovereenkomst met Oekraïne in 2014. De vraagstelling is veel te ingewikkeld om van het gewone gemeentelid te vragen daar een afgewogen oordeel over te vormen. Steeds meer gemeenteleden zeggen bovendien: ‘Ik wil er niet eens wat van vinden!’
• Beginnen met een brainstorm in de kerkenraad (raad van oudsten) – Hart van Homo’s heeft verschillende keren het resultaat van zo’n brainstorm kunnen lezen en meer dan eens was het resultaat daarvan zeer verwarrend. In één gemeente kan het variëren van: ‘Ik zou het niet kunnen verdragen als bij ons geen homohuwelijken mogen worden gesloten’, tot: ‘Onze gemeente moet uitspreken dat een homoseksuele relatie onbijbels is.’ Een brainstorm kan zo al gauw leiden tot een echte storm, die de tegenstellingen gelijk al op scherp zet.
• Beginnen met een gemeenteavond met ‘een voor- en tegenstander’ – Medewerkers van Hart van Homo’s hebben hieraan verschillende keren (op persoonlijke titel) meegewerkt, maar we nemen ons voor hiermee in de toekomst terughoudend te zijn. Het resultaat is meestal dat er een groep is die zich laat bevestigen door de ene spreker, een andere groep die zich laat bevestigen door de andere, terwijl de groep die het nu ‘helemáál niet meer weet’ alleen maar groter wordt.

• Een (kerken)raad is geroepen om leiding te geven – Zoals de Associatieovereenkomst met Oekraïne parlementariërs nodig had die zich verdiepten in de verschillende kanten daarvan, heeft het onderwerp homoseksualiteit raadsleden nodig die tijd vrijmaken om zich er grondig in te verdiepen in relatie tot de eigen gemeente. Dat betekent niet dat de kerkenraad zonder raadpleging van gemeenteleden beleid vormt, maar wel dat hij voorkomt dat gemeenteleden door de bomen het bos niet meer zien. Een kerkenraad moet de moed hebben om eerst zelf studie te doen en om de resultaten daarvan vervolgens ter bespreking voor te leggen aan de gemeente.
• Een (kerken)raad moet in staat zijn om zelf een paar inhoudelijke hoofdlijnen te schetsen – Het is makkelijk om te zeggen dat het onderwerp té ingewikkeld is om zelf tot conclusies te komen. De verleiding is dan groot om gelijk maar een deskundige van buitenaf in te vliegen. Hoe begrijpelijk ook, principieel bezien moet een kerkenraad in staat zijn om rond dit onderwerp – in afhankelijkheid van de Heilige Geest – zélf de Bijbel te lezen en daar een aantal conclusies uit te trekken.

• Robert A.J. Gagnon, De Bijbel en homoseksualiteit – een hermeneutiek van de relevante bijbelteksten; Maatkamp, 2016
• Jan Mudde, Van sjibbolet naar sjalom – Ruimte voor homoseksuelen in de gemeente van Christus; uitg. Buijten & Schipperheijn, 2015
• Preston Sprinkle, Geliefden – omdat homoseksualiteit meer is dan een kwestie; uitg. Gideon, 2019
• Justin Lee, Verscheurd; uitg. Jongbloed, 2014
• Herman van Wijngaarden, Om het hart van homo’s – Pastoraat aan homoseksuele jongeren; uitg. Gideon, 2019

Zie ook www.homoindekerk.nl, waar een grote variatie aan artikelen en notities over homoseksualiteit staat.

Gezien bovenstaande willen we de volgende adviezen ter overweging geven.

• Begin met het in kaart brengen van het voorgenomen proces – Beter dan direct de gemeente te raadplegen of in de (kerken)raad een vrijblijvende brainstorm te doen, is het om eerst in alle rust erover na te denken hoe het bezinningsproces eruit gaat zien. Elementen daarin moeten zijn: het vormen van een bezinningscommissie (zie onder), gesprekken met homo’s in de gemeente, bespreking van voorlopige conclusies, raadplegen en informeren van de gemeente.
• Stel een commissie samen die een eerste verkenning gaat doen – Een commissie kan bestaan uit louter raadsleden, maar het is aan te raden om ook andere gemeenteleden erbij te betrekken en (als het kan) in ieder geval ook homoseksuele gemeenteleden. Twee hoofdvragen kunnen zijn:
• Wat zegt de Bijbel ons over homoseksualiteit?
• Wat hebben onze homoseksuele gemeenteleden nodig?
• Maak in het proces onderscheid tussen ‘conclusies over Bijbel en homoseksualiteit’ en ‘beleid rond gemeente en homoseksualiteit’– Conclusies over wat de Bijbel zegt over homoseksualiteit moeten uiteraard een belangrijke rol spelen in het bepalen van beleid. Toch hoeft de conclusie dat de Bijbel geen ruimte biedt voor de homoseksuele relatie nietautomatisch te leiden tot een overeenkomstig restrictief beleid. Je kunt namelijk ook constateren dat er dus sprake is van een ethisch dilemma, of: een spanning tussen enerzijds Gods heiligheid en anderzijds Zijn barmhartigheid. Daar kun je op verschillende manieren mee omgaan. Lees hierover Zorgen voor een eigenwijze kudde – Een pastorale ethiek voor een missionaire kerkvan Patrick Nullens (uitg. Boekencentrum, 2015).

• God heeft seksualiteit bedoeld voor de unieke relatie tussen één man en één vrouw – Dat is het aspect dat we hierboven aanduidden als ‘Gods heiligheid’. Wat we verder ook zeggen over homoseksualiteit, het heeft té ver strekkende consequenties als we daarmee loslaten wat Jezus en de apostelen ons hebben geleerd over Gods bedoeling met seksualiteit. Liefde en seksualiteit heeft de sturing nodig van bijvoorbeeld Mattheüs 19:1-10.
• De gemeente moet ook voor homo’s een veilige gemeente zijn – Tegelijkertijd is het té simpel om te stellen dat met bovenstaande alles gezegd is. Er is ook het gebod van de liefde en de barmhartigheid. Wat we verder ook zeggen over homoseksualiteit, het moet altijd gepaard gaan met pastorale – en praktische – bewogenheid met de homoseksuele jongere (of oudere), zodat hij of zij weet en ervaart: ‘Ze geven echt om me!’