Homoconversietherapie en biseksualiteit

Vrome leugens

Er is met regelmaat gedoe over homoconversietherapie in behoudende kerken; het onderwerp ligt heel erg gevoelig in de homogemeenschap. Er zijn mensen die daar nare herinneringen aan hebben overgehouden en ertegen blijven vechten.

Ik heb een biseksuele geaardheid, met een duidelijke voorkeur voor mannen en een romantische voorkeur voor vrouwen. Die voorkeur is in de loop van mijn leven twee keer spontaan verschoven, zonder gesprekken met een homoconversietherapeut. Daarom ben ik er boos over dat er christenen zijn die wetenschappelijke kennis verdraaien als een bewijs dat ze met gesprekken invloed hebben op deze verschuiving. Maar vrome leugens komen niet van God.

Ik heb steeds weer de indruk dat er evangelische en reformatorische christenen zijn die ontkennen of bagatelliseren dat deze praktijken tot psychische schade kunnen leiden. Want dat gebeurt aantoonbaar wél. Vaak gaat het om mensen die zich heel erg schuldig en zondig voelen omdat ze die gevoelens hebben, terwijl ze er niets aan kunnen doen. Juist de kwetsbaren gaan op zoek naar hulp om hun geaardheid te veranderen, omdat ze zo graag normaal willen zijn. Dat homoseksuele gevoelens zondig zijn, staat nergens in de Bijbel, dat is wat mensen ervan gemaakt hebben. Ook hier zeg ik: vrome leugens komen niet van God.

Homoconversietherapie bestaat. Ik heb gelezen over Nederlandse evangelische kringen waar ze gesprekken hadden met homoseksuele mensen met psychische problemen, in de verwachting dat die homoseksuele gevoelens zouden kunnen veranderen als de problemen oplossen. Ook zag ik een lezing van zo’n therapeut op internet, die uitlegde dat je door veel Bijbel te lezen – soms – van geaardheid kunt veranderen. Uiteraard noemde hij dit geen homoconversietherapie. Hij zei wel dat hij geen homo’ genas, want ze waren niet ziek.

Kleine kans

Maar homoconversietherapie gaat niet per se over genezen, wel over veranderen. Kun je met gesprekken de geaardheid veranderen? Deze man zei in de lezing dat het heel soms gebeurde bij mensen die homoseksuele gevoelens hadden en psychische problemen. Daar was wel eens een relatie tussen, volgens hulpverleners. En soms had het ook te maken met demonen. Dat was heel zeldzaam, maar toch besteedde hij er veel aandacht aan. Het advies was om die kleine kans te pakken door gesprekken met hem aan te gaan.

Ik denk dat iemand die psychische problemen behandelt met het doel om de homoseksualiteit te veranderen, toch wel pogingen doet tot genezing. Het gevaarlijke is dat deze meneer helemaal geen psycholoog is en toch over trauma’s gaat praten, terwijl dat helemaal niks uithaalt en veel teleurstellingen oplevert, of tot psychische schade kan leiden.

Er is overigens geen enkel wetenschappelijk bewijs dat het behandelen van een trauma het einde betekent van iemands homoseksualiteit. Daarnaast zijn losse zeldzame voorbeelden anekdotisch bewijs, voor een echt bewijs heb je grotere aantallen nodig en statistiek. Als er een verandering is, dan gaat het om een biseksueel persoon. Want bij iets minder dan de helft van de biseksuele mensen is de seksuele voorkeur fluïde, dat wil zeggen dat hij door het leven heen kan veranderen. Vrouwen zijn hier gevoeliger voor dan mannen.

Bijbelstudie

Deze spreker was van goede wil en hij geloofde zijn eigen verhaal. Ik zag dat hij bewogen was met mensen met een andere geaardheid, die hij vanuit zijn werk kende. Hij zei ook rake dingen over waar het in de kerk mis gaat met het onderwerp homoseksualiteit. Maar wat hij tussen neus en lippen door vertelde, kan echt niet. Dat je homoseksualiteit of transgender-zijn kunt veranderen door het Woord te onderzoeken, dat is gewoon niet waar. Dit is een alternatieve geneeswijze in naam van God, en die wil niet dat Zijn heilige naam misbruikt wordt. God kan wonderen doen, maar dat is toch ook niet het eerste dat we zeggen tegen mensen met autisme of kanker? En voor een wonder heb je toch geen gesprekken nodig?

Ieder jaar veranderen er in Nederland duizenden biseksuele mensen van voorkeur zonder daar iets voor te hoeven doen.

De spreker maakte het dus – soms – mee dat mensen van gerichtheid veranderden als ze veel in de Bijbel lazen. Het is ongetwijfeld waar dat deze mensen bestaan. Ieder jaar veranderen er in Nederland duizenden biseksuele mensen van voorkeur zonder daar iets voor te hoeven doen. Als deze mensen uit het voorbeeld van de christelijke hulpverlener de Donald Duck waren gaan lezen in plaats van de Bijbel, dan was hun seksuele voorkeur óók verschoven – binnen de biseksuele geaardheid.

Voor homoseksuelen ligt dat anders. Als zij bij zo’n organisatie om begeleiding vragen, kunnen ze bidden wat ze willen, maar veranderen zullen ze niet. De priester Antoine Bodart is ontzettend goed in het bestuderen van de Bijbel, maar toch zal hij niet veranderen, want hij is homoseksueel en niet biseksueel.

Counseling

De spreker van de video laat doorschemeren dat homoseksualiteit voor hem een manier van denken is; en denken kun je veranderen met counseling. Maar wat als het je niet lukt om dat denken te veranderen? Dan ga je aan jezelf twijfelen, dan is het je eigen schuld. Vlinders in je buik gaan over hormonen en niet over denken. Natuurlijk kun je met denken een bestaande verliefdheid beïnvloeden, maar je kunt met denken niet voorkomen dat er wel eens een vonk overspringt.

Hoe zit het met dat verschuiven? Mensen denken vaak dat iemand die biseksueel is fifty fifty kan kiezen voor een man of een vrouw. Die mensen zijn er wel, maar de meerderheid heeft een duidelijke voorkeur, en meestal voor het andere geslacht. Sommige mensen praten in verhoudingen, bijvoorbeeld: ‘Mijn voorkeur voor vrouwen is 30% en voor mannen 70%.’ Met al die percentages – en dan ook nog eens spontane veranderingen van voorkeur – is geen biseksuele mens hetzelfde.

Marginaal

Beschuldigingen van homoconversietherapie zijn niet altijd terecht. Het komt zeer zeker voor, maar het is in het geheel van de kerk waarschijnlijk marginaal. Het punt is wel dat een hulpverlener met een bediening voor het veranderen van homoseksuele mensen, in de loop van de jaren tientallen mensen kan begeleiden, en ook beschadigen.

Het is onduidelijk of kerken naar deze dienstverlening doorverwijzen, of dat mensen die zelf zoeken en vinden. Denken dat aangeboren homoseksualiteit kan veranderen, komt breder voor in behoudende kerken, waarschijnlijk om theologische overwegingen rond de vraag of God mensen zo heeft gemaakt en bedoeld.

Als een dominee bidt met een lesbische vrouw uit zijn geloofsgemeenschap,
dan is dat niet bidden om veranderen, maar om kracht en wijsheid.

Voor een ongelovige buitenstaander is het ontzettende ingewikkeld om de religieuze nuances te pakken. Maar als een dominee bidt met een lesbische vrouw uit zijn geloofsgemeenschap, dan is dat niet bidden om verandering, maar om kracht en wijsheid, zeg maar zielzorg. Maar helaas kun je zowel bidden om verandering onder de noemer homopastoraat brengen als bidden om kracht. Ik wil er bij de buitenstaanders voor pleiten om dat laatste altijd pastoraat te noemen, zoals die ook aan de rest van de geloofsgemeenschap gegeven wordt. Het is geen conversietherapie.

Louter toeval

De beste bestrijding van homoconversietherapie is goede voorlichting over biseksualiteit. Voor mij was informatie vinden over biseksualiteit zoeken naar een speld in een hooiberg, in wetenschappelijke rapporten en op Wikipedia.

Biseksuele mensen die zich in de homogemeenschap begeven, hebben een relatie van iemand met hetzelfde geslacht. Daarin zit de overeenkomst met homo’s, alsof het eigenlijk hetzelfde is als homoseksualiteit. Biseksuele mensen met een relatie met iemand van het andere geslacht komen niet in de homogemeenschap, maar ze vormen waarschijnlijk wel de meerderheid van de biseksuele groep.

Voor informatie over het veranderen van voorkeur, heb ik over sexual fluidity gelezen op Wikipedia. Op dit moment kan ik op de website van het COC geen voorlichting vinden onder de termen fluidity of fluïditeit. Als daar geen goede informatie over beschikbaar is, dan jaag je volgens mij kwetsbare mensen in de armen van homoconversietherapeuten die bewijs denken te hebben dat mensen soms veranderen door veel in de Bijbel te lezen.

Ik zou zo graag willen dat iedereen binnen en buiten de kerk weet dat er regelmatig een biseksuele medemens van richting verandert en dat homoconversietherapie daar geen enkele invloed op heeft. Hun anekdotische bewijs berust op louter toeval.

Ideologie

In verschillende teksten lees ik dat biseksuelen gediscrimineerd worden binnen de homogemeenschap, alsof de homoseksuele mannen en de lesbische vrouwen in deze gemeenschap boven de antidiscriminatiewet verheven zijn. Mogelijk wordt de homoconversietherapie in stand gehouden door deze discriminatie. Want wie geen eerlijke informatie geeft over sexual fluidity, wie biseksuele mensen met een voorkeur voor het andere geslacht dood zwijgt, die kan de homoconversietherapie niet op inhoud bestrijden. Dan rest alleen de ideologie tegen iedere mogelijkheid van verandering.

Wat maakt homoconversietherapie zo aantrekkelijk voor homoseksuele mannen, lesbische vrouwen, biseksuele mensen? Dat is de aandacht voor psychische problemen, want die problemen zijn vaak taboe.

Ondertussen veranderen er dus wel degelijk heel wat biseksuele mensen van voorkeur. En daar is helemaal niks mis mee, zo werkt de natuur. Dat is belangrijke informatie voor iedereen die ermee te maken kan krijgen. De bijvangst is misschien dat meer en meer mensen begrijpen waarom homoconversietherapie niet werkt.

Aantrekkelijk

Wat maakt homoconversietherapie zo aantrekkelijk voor homoseksuele mannen, lesbische vrouwen, biseksuele mensen? Dat is de aandacht voor psychische problemen, want die problemen zijn vaak taboe. Relatief veel mensen hebben een sociale fobie, of ze nu homoseksueel zijn, of lesbisch of biseksueel, dat maakt niet uit. Dat proberen ze op te lossen met drank en drugs. Met homoconversietherapie pak je alle ellende tegelijk aan – althans, die suggestie wordt gewekt.

Homoconversie is ook aantrekkelijk voor behoudende protestanten, want als je het kunt veranderen, is het niet aangeboren en heeft God het niet zo bedoeld. In reformatorische kerken wordt een verleiding vaak op zich al als een zonde gezien, en dan moet jij je bekeren, of veel bidden. In sommige kerken, niet alle, is het idee dan toch wel dat je met bijbelstudie en gebed van je homoseksualiteit af kunt komen. Op papier blijft het allemaal wat abstract, maar de kernvraag is of het zonde is als je iemand aantrekkelijk vindt, of als je verliefd wordt op iemand.

Gelukkig komt het idee dat verleiding zonde is, van Maarten Luther en niet uit het Woord van God. Jezus Christus is ooit verleid (de verzoeking in de woestijn), maar Hij was zonder zonde. Zijn verleiding was dus geen zonde, maar een test of Hij stand zou houden. Aan gevoelens of gedachten kun je niks doen, die overkomen je. Het gaat erom of je dan naar de wil van God handelt. Er is niks mis met zijn en voelen, het gaat erom wat je ermee doet. Van een verleiding een zonde maken, is niet naar de Schrift en Maarten Luther is niet onfeilbaar.

Er is veel meer bewijs van biologische oorzaken van de seksuele geaardheid dan van sociale oorzaken. Wetenschappers zien het niet als een keuze, maar als een complex samenspel van genen, hormonen en invloed van de omgeving. De meeste christenen kunnen daarmee leven, ook als ze moeite hebben met het homohuwelijk of een homoseksuele relatie. Je kan beter tijd en energie steken in het vinden van een weg om daarmee te leven, dan je heil zoeken in pogingen om je geaardheid te veranderen.

Annette van der Vliet

17 juli 2021
gewijzigd 15 november 2022