Er waren (uiteraard!) wel vragen, maar een van de eerste dingen die we zeiden is dat zij voor ons nog steeds dezelfde is. En dat wat we hebben blijft.

Mijn zus kiest er voor om alleen te blijven. Ze gelooft dat het huwelijk ingesteld is voor een man en een vrouw. Dat betekent veel: niet iemand thuis hebben met wie je je leven kunt delen, geen kinderen krijgen. Wij steunen haar daarin. Maar het is een moeilijke weg die ze moet gaan. Een weg die niet zonder gebed en steun van mensen om haar heen kan.

Want, ook al is het goed bedoeld, er zijn ook christenen die vragen waarom je ‘zo moeilijk doet’ als je alleen wilt blijven. In plaats van steun voelt mijn zus dan eenzaamheid. Het is namelijk haar christelijke overtuiging waarom ze deze keuze maakt, en dat tegen de tijdsgeest in. Ik vind dat zo moedig en daarin is ze een voorbeeld voor mij!

Nu zijn we een paar jaar verder. Ik ben heel blij dat onze band inderdaad niet veranderd is. Er zijn helaas mensen bij wie het anders gaat. Bij wie de band met de familie anders, minder, wordt. Dat is bij ons niet het geval. Ik zie mijn zus nog steeds als dezelfde zus. Ze is nog dezelfde die ze was. Het feit dat ze heeft verteld dat ze op vrouwen valt, betekent niet dat ze is veranderd. Het betekent alleen dat ze open is over iets dat er al was. En wat ze eerst zelf ook nog moest ontdekken.

Dit zei Christine Stam-van Gent, bestuurslid van Hart van Homo’s, in een lezing voor de reformatorische Stichting Ouders en familie rondom (mensen met een andere geaardheid). Hieronder daarvan de complete tekst: over lef, maar ook over lijden, leren, luisteren, liefhebben en lankmoedig zijn. En loven!

Beste mensen,

Ik sta hier vanavond met schroom, en dat is nog zwak uitgedrukt. Want wie ben ik? Dat denk ik wel vaker hoor, voor een zaal vol mensen. Ik houd lezingen over uiteenlopende onderwerpen, maar meestal gaan die dan over wat ik zelf, door schade en schande heen soms, heb geleerd. Ik sta dan min of meer als ervaringsdeskundige voor een publiek dat belangstellend afwacht wat ik te zeggen heb. Ieder heeft een eigen reden om te komen, en ieder luistert op een eigen manier. Ik weet meestal niet wie het zijn, en waarom ze naar me komen luisteren.

Dit keer is het anders. Dit keer zijn jullie de ervaringsdeskundigen, en ik de leek. Ook jullie ken ik niet, en de motieven waarmee jullie gekomen zijn ook niet, maar toch denk ik dat de meesten van jullie gekomen zijn met een verhaal. Een gemeenschappelijk verhaal, al is ieders verhaal tegelijk ook weer heel anders. Maar jullie hebben denk ik een geschiedenis achter zich, een heel pijnlijke geschiedenis misschien. Die ik wel kan (proberen te) begrijpen, maar zelf niet heb meegemaakt.

De reden dat ik hier dan toch sta is dat ik sinds een jaar bestuurslid van Hart van Homo’s ben, de stichting die jullie vast wel kennen en die zich wil inzetten voor jongeren uit onder andere reformatorische hoek die anders geaard zijn.

Het belangrijkste dat ik sinds het afgelopen jaar geleerd heb, is het belang van uit de kast mogen/kunnen komen. En even belangrijk: een veilige bedding daarvoor vinden. Dus toen jullie voorzitter me een tijd geleden vroeg of ik een lezing zou willen geven dacht ik: daarover zou ik wel iets willen zeggen. Of willen probéren te zeggen.

Met in het achterhoofd het besef dat jullie de ervaringsdeskundigen zijn, en niet ik.

Misschien zeggen jullie nu: nou, wij zijn ook niet de echte ervaringsdeskundigen. Wij zijn maar familie van, of ouders van…. Dat is ook waar. En in die zin zijn we gelijk vanavond, in onze bewogenheid met de échte ervaringsdeskundigen: de anders geaarden. (die er mogelijk vanavond ook zijn)

Toen ik erover nadacht wat dan toch het verschil is, tussen ouders en familie van, en tussen professionals zoals ik zeg maar, dacht ik aan iets recents. Jullie hebben er misschien ook over gehoord of gelezen. Een dominee, ongeveer 60 jaar oud, die in het nieuws kwam. Hij bleek een verhouding te hebben met een veel jongere vrouw, de vrouw van een ouderling uit zijn gemeente, en nu was er sprake van een zwangerschap. Hij kon er niet langer over zwijgen, en moest ermee naar buiten komen.

Jullie weten wat er dan gebeurt: kerkmensen zijn shocked. Een dominee die zo’n zonde begaat. En wat je dan ziet gebeuren, juist bij een dominee die ‘valt’, dat mensen hem als een baksteen laten vallen en er niks meer mee te maken willen hebben. Maar dominees zijn en blijven ook zondaren, die onze barmhartigheid nodig hebben.

Temeer daar ook de ‘wereld’ bikkelhard over zo’n verhaal heen valt, en je op internet de vuilste felste verwensingen kunt tegenkomen, waarbij niet zelden alle christenen weer over één kam worden gescheerd.

Je hoort zo’n bericht, je schudt verdrietig je hoofd, je denkt verbijsterd aan de puinhoop die dit moet veroorzaken in twee gezinnen, en in een gemeente. Je bidt of de schade beperkt mag blijven. Maar waar ik pas veel later aan dacht: dat rondom deze man vast ook nog een verdrietige, verwarde familie stond.

Daarover doordenkend realiseerde ik me dat ‘familie zijn van’ zo zijn eigen specifieke eenzame verdriet en pijn meebrengt. En dat maar weinig mensen daar echt oog voor hebben. Wie peilt in welke spagaat zo’n familie belandt… Aan de ene kant staat je broer, zwager, oom waar je van houdt maar die door zijn manier van doen geen liefde lijkt te verdienen. Aan de andere kant de pulp van de media die je over je heen krijgt, en die je je als familie van toch wel persoonlijk aantrekt.

Je wilt om je gevallen familielid heen staan, maar tegelijkertijd ben je zelf compleet in de war. Je wilt het voor hem opnemen, maar valt er wel iets op te nemen?

Wat wil ik zeggen met dit voorbeeld? In elk geval niet dat het uit de kast komen van je kind (al dan niet met een relatie) hetzelfde is als overspel. Wel geeft het denk ik aan hoe ingewikkeld het ligt als iemand die je dierbaar is, naar buiten treedt, uit de kast komt, met een verhaal dat heel moeilijk en verwarrend ligt. Waar mensen van allerlei kanten overheen vallen.

Misschien herkennen jullie je erin.

En misschien begrijpen jullie dan ook vanavond dat ik niet alleen wil praten over het uit de kast komen van anders geaarden, maar ook van hun ouders.

Ik ben ervan overtuigd geraakt dat ook jullie een stukje zielszorg verdienen, of op z’n minst een stevig hart onder de riem.

Waarom? Omdat een jongere, maar in feite ieder mens geen keuzes kan maken, geen verantwoordelijkheid kan dragen voor zijn daden, geen visie kan ontwikkelen als hij of zij niet eerst wéét, en erkent, wie hij is.

Dus: welke visie je ook hebt op homoseksualiteit. Of je nu zegt: het is zonde, het is een ziekte, het is een kwestie, of een scheppingsvariant. Van welke kant je ook komt: als je wilt dat jongeren keuzes maken, of dat nu de keuze voor een celibatair leven is, voor bekering, of voor het accepteren van een relatie, dan is de eerste stap altijd: uit de kast komen.

Zonder die eerste stap kun je anders geaarde mensen wel omringen met allerlei raadgevingen, je kunt ze morele verplichtingen opleggen, zeggen wat er allemaal wel en niet mag, wanneer ze wel en niet welkom zijn, maar als ze hun eigen bestaan en gevoelens niet hebben mogen erkennen, zullen ze nooit keuzes kunnen maken waar ze persoonlijk een levenlang achter blijven staan.

Dat is ook waarom wij bij Hart van homo’s vooral en in de eerste plaats een veilige plek willen creëren waar elke homo welkom is met welk verhaal dan ook.

Dus het antwoord op mijn hoofdvraag is bij voorbaat gegeven: uit de kast komen is noodzaak.

Of zoals een oudere man aan mij vroeg: moeten we niet gewoon net als tot voor kort in het Amerikaanse leger een beleid van ‘don’t ask, don’t tell’ (niet vragen, niet vertellen) hanteren met betrekking tot LHBT’ers? Met andere woorden: als zij er niet over vertellen, en wij er niet naar vragen, hou je de problemen buiten. Of dan blijft het tenminste binnen de perken. Want ja, als je eenmaal begint met vragen, met praten, en met iets erkennen, is het hek ook van de dam.

Daar zit natuurlijk wat in, zoals alle principes in zekere zin iets goeds kunnen hebben. Bij mijn kinderen denk ik ook weleens: ik zou hierover een heel gesprek kunnen beginnen, maar misschien maak ik het dan juist erger dan het is. Rakel ik het teveel op.

Maar de andere kant is: wat niet, nooit gevoeld of erkend mag worden, vooral als het gaat over zoiets fundamenteels als een andere geaardheid, en gevoelens voor hetzelfde geslacht, dat gaat een eigen leven leiden. Dat zoekt een uitweg. En als je het dan niet vertellen mag, als je het gevoel hebt dat je er eenvoudigweg beter niet had kunnen zijn, dat jouw bestaan geen zin heeft, dan kan die uitweg fataal zijn. Ik weet van ouders die hun kind achter de laptop aantroffen, terwijl het sites over suïcidemethodes bekeek.

In dat licht zeg ik het: laat ze ermee voor de dag komen, laat ze tenminste mogen bestaan mét gevoelens en al. Laat ze er tenminste mee mogen thuiskomen.

In zijn nieuwe boek ‘Om het hart van homo’s’ onderscheidt Herman van Wijngaarden vier fasen als het gaat over homoseksuele jongeren die zichzelf ontdekken. Die fasen zijn

• erkenning (ik heb homoseksuele gevoelens/ik ben homo
• waardering (ook als homo ben ik schepsel van God)
• acceptatie (ik kan en mag als homo door het leven)
• verantwoordelijkheid (ik ben zelf verantwoordelijk voor hoe ik met mijn homo-zijn omga)

Die fasen spelen bij elke jongere, zegt hij, in het ontdekken van hun seksualiteit, maar bij de meesten gaat dat min of meer vanzelf…althans tot de vierde fase. Bij homoseksuele jongeren kost het doorgaans veel meer moeite. En ze hebben onze hulp daarbij ook nodig.

Van Wijngaarden zegt: wanneer een jongere (of oudere) innerlijk afstand neemt van zijn homo-zijn, als iets wat er eigenlijk niet mag zijn, verhindert hem dat om er verantwoordelijkheid voor te dragen. Dat is kort en bondig samengevat waarom ik het ‘uit de kast komen’ noodzaak vind.

Tegelijkertijd geeft dit aan hoe belangrijk de rol van mensen om hen heen is. Want hoe kun je jezelf accepteren als je homo-zijn gezien wordt als iets wat er eigenlijk niet mag zijn.

Zoals een jongeman mij vertelde: hij mocht pas weer bij zijn ouders thuis komen als hij zich zou bekeren van zijn homo-zijn. Iets wat hij onmogelijk kon.

Dit vraagt van ouders en familie rondom (Ofra’s noem ik jullie verder maar even) ook een heel proces, dat besef ik. Een proces dat niet altijd even goed gepeild wordt: noch van pastorale zijde, noch van de zijde van vrienden, bekenden en gemeenteleden. Ook Ofra’s moeten uit kast komen. Soms zelfs meerdere keren, omdat er steeds opnieuw dingen zijn waarin je positie moet bepalen. Ga je naar de bruiloft van je lesbische dochter? En hoe ga je ermee om als er kleinkinderen komen?

‘Geloof me Christine, het is zó ingewikkeld…’ verzuchtte een ‘moeder van’ eens tegen me. En ik geloof dat met heel mijn hart, dat het zó ingewikkeld is.

Daarom wil ik het vanavond niet alleen laten bij de constatering dat uit de kast komen noodzaak is, en dat wij, dat jullie daar simpelweg alle ruimte voor moeten bieden. Hoe komen wij uit de kast, hoe doen wij dat? Op een manier die niet provocerend, maar heilzaam is. Ik denk soms dat wij te weinig stilstaan bij processen die heel moeilijk zijn, te weinig práktisch stilstaan. Vroeger had je boeken over wel-sterven bijvoorbeeld. Hoe sterf je goed?

Zo zou je nu ook de vraag kunnen stellen: hoe doen wij dit op een goede manier? Hoe leef ik met mijn anders geaarde kind, hoe ga ik om met alle verschillende fasen?

Jullie hebben eerder een lezing gehoord van een seksuoloog, begreep ik, en van een dominee. Ik ben geen van beide. Ik dacht: ik doe het vanavond maar op mijn eigen manier. Ik moet het altijd hebben van verhalen, gelezen of gehoord, van heel goed luisteren en meeleven. Uit alles wat ik gelezen en gehoord heb, heb ik een aantal begrippen gedestilleerd die volgens mij essentieel zijn. Dingen die ik in elk verhaal opnieuw tegenkwam en waarvan ik dacht: als we die begrippen delen en bespreken, kunnen die ons misschien helpen onze weg te vinden.

Let wel, het is geen ‘Uit de kast komen’ voor dummies. Het is ook geen stappenplan in de zin van: als je deze route volgt zit je altijd goed. Het is ook geen standenplan, waarbij je pas naar de andere stand over mag gaan als je de voorgaande goed hebt doorlopen. Zie het meer als markeerpunten, als stapstenen op de weg, een rode draad door je leven, waar we naar kijken. Die jullie erkenning geeft, en naar ik hoop ook herkenning. En die ons misschien ook wat houvast kan geven op ons levenspad door de woestijn.

Als ik deze stappen met jullie doorneem, doe ik dat niet theoretisch maar aan de hand van wat ik zelf heb gezien, gehoord, gelezen, geobserveerd. Of wat me is toevertrouwd als bestuurslid van Hart van Homo’s. Soms zal ik citeren uit gesprekken, soms zal ik putten uit het pastorale handboek van Herman van Wijngaarden, ook liet ik mij inspireren door het boek ‘Hoopvol leven’ van Wesley Hill. En ondertussen wil ik ook vanavond blijven luisteren naar jullie verhalen. Ik wil me dus ook vanavond laten informeren, corrigeren.

Dit zijn de stappen, de begrippen die ik wil langslopen:

Lef hebben

Lijden

Leren

Luisteren

Liefhebben

Lankmoedig zijn

De L is van…. Gaandeweg ontdekte ik dat er veel L’en tussen zaten, dus heb ik me in allerlei bochten gewrongen om ze allemaal met een L te laten beginnen.

Jullie kunnen je vast allemaal wel iets voorstellen bij deze begrippen. Jullie hebben er allemaal mee te dealen denk ik. De een meer met dit, en de ander meer met dat.