Geaardheid

Een gesprek over homoseksualiteit kan zomaar uit de rails lopen wanneer mensen dezelfde woorden gebruiken maar er niet hetzelfde mee bedoelen. Zoiets kun je voorkomen door woorden te kiezen die duidelijk maken wat je wel en wat je niet bedoelt. In deze bijdrage gaat het over wat we bedoelen met een homoseksuele geaardheid (of zo je wilt: gerichtheid).

door Wolter Rose

 ‘Als je een keer seks gehad hebt met iemand van hetzelfde geslacht, ben je dan homoseksueel?’ Ik kreeg de vraag in een koffiepauze na een lezing over homoseksualiteit. Wat zeg je op zo’n moment?

Wat kun je zeggen over de seksuele geaardheid van Oscar Wilde (1854-1900), een succesvolle schrijver, levend in het Victoriaanse Engeland? Hij was getrouwd en had bij zijn vrouw twee kinderen. Daarnaast had hij ook seks met mannen. Was Oscar Wilde biseksueel, of was hij homoseksueel?

Misschien heb je wel eens een verhaal gehoord of gelezen over een getrouwde man, vader van kinderen, die op een bepaald moment uit de kast komt als homo. Stel dat iemand tegen hem zou zeggen: je hebt kinderen verwekt, dus je hebt seks gehad met een vrouw — met andere woorden: je bent niet homoseksueel, maar biseksueel. Hoe denk je dat de persoon in kwestie zou reageren?

Objectvoorkeur
Seksuele geaardheid heeft te maken met seksueel gedrag. Maar daarmee is niet alles gezegd. Oscar Wilde had seks met één vrouw en met verschillende mannen. De vader uit het voorbeeld had op het moment dat hij uit de kast kwam misschien alleen seks gehad met zijn vrouw en nog nooit met een man. Toch beschouwen beide zich als homoseksueel. En veel mensen zullen die zelfbenoeming overnemen.

Dat heeft te maken met hoe we gewend zijn een seksuele geaardheid te definiëren. Dan kijken we naar meer dan alleen naar seksueel gedrag. Het gaat er niet alleen om met wie iemand metterdaad seks heeft; het gaat om verschillende dingen meer.

Belangrijk voor het benoemen van een seksuele geaardheid is wat met een ingewikkeld woord ‘objectvoorkeur’ wordt genoemd: Oscar Wilde bijvoorbeeld had bij voorkeur seks met een man. Wanneer iemand een overwegende of exclusieve objectvoorkeur heeft voor iemand van hetzelfde geslacht, dan noemen we in onze cultuur zo iemand homoseksueel of lesbisch.

Aantrekking
Bij een seksuele geaardheid gaat het zoals gezegd niet alleen maar om het hebben van seks. Wanneer een vrouw zegt op vrouwen te vallen, of wanneer een man verliefd is op een man, dan betekent dat in de regel niet dat ze met elk willekeurig voorwerp (‘object’) van hun voorkeur naar bed willen.

Als het gaat om een seksuele geaardheid kun je denken aan verschillende soorten aantrekking: emotionele, romantische en/of seksuele aantrekking. Dat geldt voor objectvoorkeur voor het andere geslacht (heteroseksualiteit) en ook voor objectvoorkeur voor hetzelfde geslacht (homoseksualiteit).

Patroon
Soms ervaart iemand opeens een spontane ‘verliefdheid’ op iemand van hetzelfde geslacht of heeft iemand een incidenteel seksueel contact met iemand van hetzelfde geslacht. Als het blijft bij zo’n incidentele ervaring met iemand van hetzelfde geslacht, is het voorbarig om van een biseksuele of homoseksuele geaardheid te spreken.

Het woord patroon kan helpen om een incidentele gelijkgeslachtelijke ervaring te onderscheiden van een homoseksuele geaardheid. Zo kun je een seksuele geaardheid omschrijven als

een patroon van emotionele, romantische en/of seksuele aantrekking en verlangen naar personen gebaseerd op sekse en geslachtskenmerken.

Als die sekse en geslachtskenmerken waar iemand door aangetrokken wordt of naar verlangt van hetzelfde geslacht zijn hebben we het over een homoseksuele geaardheid.